Chronic Obstructive Pulmonary Diseases (COPD)

COPD – klachten
COPD begint met hoesten: het rokershoestje. Vaak wordt er slijm opgehoest en soms is er ook last van kortademigheid op een piepende ademhaling na inspanning. Door de COPD raak je sneller vermoeid en hoe erger het wordt, hoe moeilijker het wordt om bijvoorbeeld de trap op te lopen, flink door te trappen bij het fietsen tegen de wind in of een flinke wandeling maken met de (klein-) kinderen. Als de COPD in een vergevorderd stadium is, kan er zelfs benauwdheid optreden bij het wassen of aankleden en zelfs als de patiënt helemaal niets doet (in een stoel zit). Het hart moet steeds harder werken om het kleine beetje zuurstof dat de patiënt via de longen opneemt door het hele lichaam heen te transporteren. Hoe harder het lichaam moet werken voor de toevoer van zuurstof, hoe groter de kans op vocht achter de longen en vocht in de onderbenen. Dit leidt weer tot extra kortademigheid en ook tot meer plassen (vooral ’s nachts).

Goede en slechte dagen
COPD-patiënten hebben betere en slechtere dagen. De klachten zijn niet alle dagen even sterk. Ook varieert de zwaarte van de klachten door de dag heen. Met name ’s nachts en ‘s ochtends kunnen de klachten erg zijn.

COPD – oorzaken
Roken is oorzaak nummer 1 voor een chronische ontsteking van de luchtwegen.
De binnenkant van de luchtwegen is bekleed met slijmvlies. Dit slijmvlies maakt slijm aan. Door sigaretten/tabaksrook raakt het slijmvlies ontstoken. Het slijmvlies zwelt op en gaat meer slijm aanmaken. Ook de spieren rond de luchtwegen kunnen geïrriteerd raken en zich gaan samentrekken. Door de combinatie van opgezwollen slijmvliezen en samentrekkende spieren rond de
luchtwegen, raken de luchtwegen vernauwd en wordt het ademhalen moeilijker. Benauwdheid kan optreden en de ademhaling kan gaan piepen.
De luchtwegen worden hyperreactief (extra prikkelbaar) en het inademen van koude of droge lucht of sigarettenrook leidt snel tot benauwdheid en hoesten. Ook kunnen de longen onherstelbaar beschadigen. COPD is blijvend en dus zeker geen longontsteking of vorm van griep. Griep en long-ontsteking kunnen de klachten wel verergeren.

COPD – beschadiging longen
Bij het inademen komt de lucht via de keel en de luchtpijp in de longen. In de longen vertakt de luchtpijp zich tot steeds kleinere buisjes (als een omgekeerde boom met takken). In de kleinste buisjes zitten de longblaasjes. Ieder mens heeft miljoenen longblaasjes. Bij de longblaasjes vindt de uitwisseling plaats van zuurstof en stikstof (wat we uitademen) met het bloed. Het zuurstofrijke bloed komt in de slagader terecht en stroomt naar het hart, waar het verder gepompt wordt door het hele lichaam heen. Uiteindelijk komt het zuurstofarme, maar stikstofrijke bloed weer door het hart heen en vervolgens stroomt het zuurstofarme bloed langs de longen om zijn weg weer te vervolgen als zuurstofrijk na uitwisseling van stoffen met de longblaasjes.
Bij COPD raken de kleinste buisjes van de luchtwegen en de longblaasjes beschadigd door de chronische ontsteking. Het aantal longblaasjes neemt sterk af en de uitwisseling van zuurstof en stikstof met het bloed wordt slechter. Bij grote lichamelijke inspanning kan er per ademteug minder zuurstof in het bloed komen en de ademhaling zal sterk versnellen. Het hart moet extra hard werken om het zuurstofarmere bloed sneller door het lichaam te laten stromen om toch maar vooral genoeg zuurstof in het hele lichaam te krijgen. Ook neemt de sterkte van de buisjes van de luchtwegen af en daardoor kunnen de buisjes
‘dichtklappen’ bij het uitademen. Ook hierdoor ontstaat kortademigheid. De stikstof moet wel uitgeademd kunnen worden om niet teveel stikstof in het bloed te krijgen.

COPD – prikkels
Iedereen kan reageren op prikkels als sigarettenrook, bak- en braadlucht, chloor of bijvoorbeeld koude, droge lucht. COPD-patiënten reageren hier echter sterker op en de spieren rond de luchtwegen zullen al snel samentrekken.
Verkoudheid, griep of algehele slapheid/malaise (iedereen wordt zo nu en dan getroffen door een virusje dat na een paar dagen door de natuurlijke afweer van het lichaam afgebroken/onschadelijk gemaakt is) kunnen de lichamelijke reactie op dit soort prikkels versterken.

COPD – diagnose stellen
Regelmatig hoesten, zeker in combinatie met roken, is het eerste teken dat er iets aan de hand kan zijn. Het ‘rokershoestje’ is een slecht teken. Als er slijm mee komt met het hoesten of als u snel kortademig bent of last hebt van een piepende ademhaling is het niet onverstandig om uw (huis-)arts te bezoeken.
Met leeftijd hebben deze klachten meestal weinig te maken. Op oudere leeftijd neemt de longfunctie iets af, maar u hoort de gewone dagelijkse dingen zoals traplopen en wandelen gewoon te kunnen blijven doen.

Uw arts zal u verschillende vragen. In elk geval zal hij van u willen weten:

• Rookt u?
• Wat zijn precies de klachten?
• In welke omstandigheden heeft u meestal de klachten ?
• Heeft u huisdieren?
• Bent u vaak in een rokerige omgeving? (thuis of op het werk)
• Hoe ernstig zijn de klachten en wat is het verloop van de klachten bij een aanval?
• Hoe beperkt bent u in uw doen en laten als u de klachten heeft?
• Bent u ergens allergisch voor of heeft u hooikoorts of eczeem?
• Komt er astma en/of allergie voor in de familie?

Naast het stellen van o.a. deze vragen, zal de arts ook een lichamelijk onderzoek doen.

COPD – behandeling
De behandeling van COPD komt met name neer op het voorkómen van erger en op het verminderen van de klachten. De allerbeste manier om de erger te voorkomen en om de klachten te verminderen is te stoppen met roken. Het resultaat van de andere behandelingsmogelijkheden is beduidend minder. Naast stoppen met roken, is het belangrijk om in beweging te blijven en prikkels
te vermijden (mijd bijv. rokerige ruimtes). Verder is het verstandig om de jaarlijkse griepprik te halen en medicijnen te gebruiken. Het stoppen met roken lijkt moeilijk en zinloos: ‘Ik rook al 30 jaar en mijn laatste levensjaren wil ik me dit genot niet laten ontnemen’ is een veelgehoorde kreet. Echter, stoppen met
roken zal veel meer genot (want zuurstof!) geven dan doorgaan met roken.
Als u net gestopt bent met roken, kunnen de klachten tijdelijk erger worden door de extra aanmaak van slijm. Dit gaat echter binnen korte tijd weer over. Vanaf dag 1 dat u stopt begint u al de vruchten te plukken daarvan. Longblaasjes worden veel minder snel afgebroken en dit kan nog ergere klachten in de toekomst voorkomen. Naast het voorkomen van erger, zult u zich ook beter gaan voelen: u bent minder benauwd en krijgt meer lucht (zuurstof) binnen. Heerlijk!

Tot slot, zonder belerend te willen zijn, is roken echt nergens goed voor. Het lijkt zo gezellig en lekker een sigaretje, maar feitelijk is nicotine een drug waar het lichaam verslaafd aan is geraakt. En gezellig? Dit is aangeleerd gedrag. Ook zonder die sigaret kunt u namelijk gezellig koffie of een biertje drinken. En roken om jezelf een houding te geven is natuurlijk ook eigenaardig. Ga liever uit van je eigen kracht.

COPD – omgaan met COPD

Dagelijkse activiteiten
COPD kan dagelijkse handelingen tot een hele inspanning maken. Het is daarom raadzaam om uw dag zo in te delen dat u zo min mogelijk klachten krijgt en dat de klachten zo kort mogelijk aanhouden.
’s Avonds voor het naar bed gaan kunt u uw medicijnen al klaar leggen. De volgende ochtend neemt u dan eerst uw medicijnen in, blijft nog even liggen en gaat er dan pas uit. Vervolgens kunt u kiezen tussen douchen en aankleden en ontbijten. Afhankelijk van de inspanning om uit bed te komen, kunt u besluiten eerst rustig te ontbijten en u daarna pas te douchen en aan te kleden.

Zorg dat u bij het ontbijt rechtop zit; zo kunt u beter ademhalen. Plaats eventueel uwMellebogen op de eettafel: de spieren die u gebruikt als u uw armen optilt, gebruikt u ook bij het ademhalen. Als u gaat douchen, moet u telkens rustpauzes inlassen. Neemt u verder ook ruim de tijd. Een douche verdient de voorkeur boven een bad, omdat u dan niet overeind hoeft te komen
om uit bad te stappen. Zorg dat het in het hele huis aangenaam van temperatuur is als u binnenkomt. Een koude badkamer bijvoorbeeld betekent dat uw lichaam zich in moet spannen om warm te blijven. Als uw badkamer rond de 20° C is is de temperatuur niet te laag en ook niet te hoog. Overdag zult u wellicht uw activiteiten ook aan moeten passen. Het is verstandig om ’s ochtends niet al te veel hooi op de vork te nemen, omdat u dan voor de rest van de dag uitgeteld kunt zijn. Verspreid uw inspannende activiteiten zo gelijkmatig mogelijk over dag.

Uw omgeving
Hoewel partners en andere gezinsgenoten u natuurlijk graag helpen, moet u er rekening mee houden dat het ook voor hen zwaar kan zijn. Dagelijks voor iemand met COPD zorgen kost veel energie. Vraag niet teveel en let er op dat partner en gezinsgenoten er niet aan onder door gaan. Iedereen heeft behoefte aan rust en ruimte. Partners en gezinsgenoten kunnen zich zelfs schuldig gaan voelen als ze een keer iets voor zichzelf (willen) doen.
Gezinshulp kan eraan bijdragen dat u veel langer thuis verzorgt kan worden. Door de gezinshulp krijgen familieleden meer ruimte om zelf te leven en veel gemakkelijker de eigen dingen te kunnen doen, zonder zich schuldig te voelen.
Op uw werk en op de sportvereniging weet waarschijnlijk niet iedereen dat u COPD heeft. Door aan uw directe collega’s en teamgenoten uit te leggen waar u last van heeft, zorgt u voor (meer) begrip voor uw ziekte. Dan kunt u ook wat rustiger aan doen zonder direct gek aangekeken te worden.

Sexualiteit / Intimiteit
Door benauwdheid en lichamelijke vermoeidheid kan het lastig zijn om te vrijen. Ook gevoelsmatig kan het minder prettig zijn: ‘wat zal mijn partner nu wel niet van mij denken’. Zorg dat u er samen over praat en naar oplossingen zoekt. Misschien heeft u iedere keer wel hetzelfde vrijpatroon, maar zijn er minder inspannende houdingen of standen die net zo prettig zijn.
Intimiteit kan op verschillende manieren beleefd worden. Daar is niet per sé intensieve lichamelijke inspanning voor nodig. In een goede relatie moet u daar eerlijk en open samen uit kunnen komen. Schroom niet om uw huisarts om raad te vragen als u ergens mee zit.

Schaamte
Veelvuldig hoesten, piepende ademhaling of zelfs een slang in uw neus beïnvloeden uw uiterlijk. Uw huid kan van kleur veranderen en ook kan uw borstkas van vorm veranderen. Dit kan allemaal gevoelens van schaamte oproepen of verlegenheid. Dit kan grote invloed op uw leven hebben, doordat u bijvoorbeeld minder de deur uitgaat.

COPD – blijven bewegen
Beweging is natuurlijk voor iedereen gezond, maar als je COPD hebt is het nog belangrijker. Door binnen zitten en niets doen gaat namelijk de conditie verder achteruit en zullen de klachten steeds sneller en erger optreden.
Voldoende beweging zorgt ook voor training van de spieren, waardoor deze minder zuurstof nodig hebben. Ook is het goed om de bijwerkingen van de eventuele onstekingsremmers te verminderen. Door ontstekingsremmers kunnen de spieren namelijk zwakker worden en kan er ook botontkalking optreden.

Conditie op peil houden
Als u al enkele keren per week sport, kunt u dit gewoon blijven doen. Mocht u tot nog toe niet of niet veel gesport hebben, dan kunt u rustig aan beginnen met fietsen, zwemmen
of wandelen. In overleg met uw arts kunt u de activiteiten dan rustig uitbreiden. Uiteraard is het niet de bedoeling dat u zich te zeer inspant, waardoor u een ernstige aanval van benauwdheid krijgt. In het begin is het soms moeilijk om het sporten vol te houden. Zeker als u niet direct een positief effect bemerkt. Dit kan echter enige tijd duren, maar na enkele maanden zult u zeker een betere conditie hebben dan voordat u begon.